Του κ. Γεωργίου Γεωργίου
CEO, Green Energy Group
Το 2024 αποτέλεσε κομβική χρονιά για τον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην Κύπρο, σηματοδοτώντας σημαντικές εξελίξεις στην ενεργειακή μετάβαση και τη βιώσιμη ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας. Η χώρα έκανε αξιοσημείωτα βήματα στην αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος και στη θεσμοθέτηση νέων πολιτικών ενίσχυσης του τομέα. Ωστόσο το 2025 αναδύονται νέες προκλήσεις οι οποίες επιβάλλουν συντονισμένες ενέργειες, στρατηγικές μεταρρυθμίσεις για περεταίρω ανάπτυξη και αδειοδοτήσεις νέων επενδύσεων ΑΠΕ.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος
Μεγάλος προβληματισμός και επιφυλακτικότητα για νέες επενδύσεις ΑΠΕ, επικρατεί στους κύκλους νέων και υφιστάμενων επενδυτών που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αγορά. Παρόλο που η Κύπρος έχει πλούσιο ηλιακό δυναμικό και ως εκ τούτου θα μπορούσαν αυτές οι επενδύσεις να είχαν υψηλή απόδοση, η περιορισμένη διαθεσιμότητα στο δίκτυο για σύνδεση συστημάτων και οι πολυάριθμες περικοπές ενέργειας υφιστάμενων έργων – ξεπέρασαν το 30% το 2024 – υποχρεώνουν τους επενδυτές να επανεξετάσουν τη βιωσιμότητα και το ρίσκο των επενδύσεων.
Οι διαδικασίες αδειοδότησης παραμένουν μια σημαντική πρόκληση καθώς οι καθυστερήσεις αποθαρρύνουν τους επενδυτές έργων ΑΠΕ. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός κεντρικού ψηφιακού συστήματος, το οποίο θα εξυπηρετεί γρήγορα και αποδοτικά τις αδειοδοτήσεις, κυρίως για έργα αποθήκευσης. Ταυτόχρονα, η αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων, είναι απαραίτητη για την υλοποίηση έργων μεγάλης κλίμακας, ενισχύοντας τη θέση της Κύπρου στον ενεργειακό χάρτη.
Η καθυστέρηση αναβάθμισης του δικτύου ηλεκτροδότησης σε συνδυασμό με την αυξημένη παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, επιβαρύνουν τις υφιστάμενες επενδύσεις και οδηγούν σε αποκοπές ενέργειας. Για απρόσκοπτη ροή ηλεκτρικής ενέργειας, απόδοση του δικτύου και ομαλή ενεργειακή μετάβαση της χώρας, απαιτείται ο εκσυγχρονισμός του δικτύου. Παράλληλα, η επένδυση σε έξυπνα δίκτυα (Smart Grids), σύγχρονες υποδομές διαχείρισης ενέργειας, η ενσωμάτωση υβριδικών συστημάτων αποθήκευσης και η επένδυση στην τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), θα ενισχύσουν την ενεργειακή αποδοτικότητα, χωρίς απώλειες πράσινης ενέργειας.
Εξίσου σημαντική πρόκληση είναι το Άνοιγμα της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού. Η φιλελευθεροποίηση της αγορά είναι εφικτή, αρκεί ο ενεργειακός σχεδιασμός της χώρας να πλεύσει προς ορθή κατεύθυνση. Η απόκλιση από το Μοντέλο Στόχος καταστρατηγεί τις αρχές του ανταγωνισμού και ενισχύει το μονοπωλιακό καθεστώς. To Μοντέλο Στόχος, σε αντιδιαστολή με το Single Buyer Model, εφαρμόζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εδραιώνεται η αποδοτικότητά του μέσα από επιστημονικά δεδομένα.
Προοπτικές ανάπτυξης και νέες επενδύσεις
Η προοπτική της ενεργειακής διασύνδεσης μέσω του έργου Great Sea Interconnector, θα ενισχύσει τη θέση της Κύπρου ως ενεργειακού κόμβου στην Ανατολική Μεσόγειο.
Great Sea Interconnector
Ευκαιρία για ενεργειακή εξωστρέφεια
H ιδέα της διασύνδεσης Κύπρου-Κρήτης-Ισραήλ, μέσα από την υλοποίηση του έργου Great Sea Interconnector αποτελεί ευκαιρία εξωστρέφειας του νησιού, στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά με ιδιάζουσα γεωπολιτική σημασία και οφέλη. Ωστόσο, κυριαρχούν ευρύτερα ανησυχίες καθώς απαιτείται πλήρης διαφάνεια στον τρόπο λειτουργίας του έργου, απαλοιφή τεχνικών και εμπορικών προβλημάτων καθώς και διασφάλιση της βιωσιμότητας και της χρηματοδότησής του.
Αναμφίβολα, η λειτουργία του έργου, θα πρέπει να εδραιώνει υγιή ανταγωνισμό της παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία θα καθορίζεται στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού πλάνου, έπειτα από μελέτη και σχεδιασμό.
Μεγαλεπήβολα έργα, όπως το Great Sea Interconnector, επιβάλλεται να συμπεριλαμβάνουν δικλείδες ασφαλείας ώστε από τη μια να μην δημιουργείται ένα νέο μονοπώλιο- αλλά να ενθαρρύνεται η εγχώρια παραγωγή πράσινης ή και συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας- και από την άλλη να μην δημιουργείται ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από μία μόνο πηγή.